Nieuwste blogs

Op een mooie zomeravond sprak Robert Vermeiren over diagnostiek in de ggz: ‘We kijken niet alleen naar genezing, maar ook naar adaptatie en herstel. Hoe kan iemand een nieuw evenwicht in zijn leven vinden? Een nieuw vreugdevol en waardevol leven voor zichzelf en zijn omgeving?’

Het fragment van VPRO Zomergasten kun je hier terugzien.

Genezing en herstel, wat is het verschil?

Volgens de Dikke Van Dale is er geen verschil. Herstel betekent volgens het woordenboek ‘genezing’, maar ook ‘het terugkeren naar een vorige toestand’. In de ggz gaat herstel niet over terugkeren naar de vorige toestand, maar over op een betekenisvolle manier leren leven met een psychische aandoening.

Over veerkracht. Over opkrabbelen en weer verder kunnen. Ook met psychische klachten.

Wij geloven dat je na vervelende ervaringen en ziekten nooit meer de oude wordt. Je hebt namelijk nieuwe dingen meegemaakt. Je wordt dus eigenlijk ‘de nieuwe’. Van een longontsteking kun je genezen, maar ook je longen zijn dan niet meer ‘de oude’. Of je longen na een doorgemaakte ontsteking sterker of juist zwakker zijn geworden, is maar net de vraag.

Dat is bij psychische klachten ook zo. Sommige mensen verkiezen om die reden het woord ver-stellen boven her-stellen. Anderen vergelijken herstel met de Japanse kunst kintsukuroi: een gebarsten kommetje met goud repareren maakt het mooier en waardevoller dan daarvoor.

Zelf maakte ik ooit een ernstige depressie mee. En ja, ze zeggen weleens dat je volledig kunt genezen van een depressie. 100%. Maar zelfs nu, zoveel jaren later, ben ik niet wie ik was. Ik ben weerbaarder, maar op een bepaalde manier ook kwetsbaarder.

Herstellen is geen eindtoestand, zoals het verstelde Japanse kommetje, maar een proces.

Vermeiren weet waar hij over spreekt. Hij is nu dan wel hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie, maar ooit was hij zelf een jongere die het zwaar had, op het slechte pad dreigde te raken en zelfs suïcidale gedachten kreeg.

Toch is hij hersteld. Dat is dan ook het goede nieuws: de overgrote meerderheid herstelt van psychische klachten, ook als de klachten heel ernstig zijn. 

Wil jouw team meer herstelondersteunend gaan werken, maar zitten jullie niet te wachten op extra werk of ‘gedoe’? Dan heb ik goed nieuws! Want herstelondersteunende zorg (HOZ) is niet de zoveelste drie-letterige methodiek waarin vermoeide GGZ-zorgverleners zich moeten nascholen, een glanzend certificaat voor krijgen en vervolgens de peperdure jaarlijkse herregistratie voor moeten behalen.

En nee, we gaan ook niet harder werken. We gaan juist slimmer werken. Maar daarover straks meer…

“Door onze verhalen zijn we in staat om het verschil te zien tussen wie we zijn en de problemen die we hebben. En we leren erdoor formuleren welke steun we nodig hebben. We maken verhalen waarin we onszelf herkennen, waarvoor we onze eigen woorden zoeken en waarvoor we onze eigenheid hervinden. Verhalen waarvan we kunnen zeggen: zo is mijn leven, dit is wie ik ben en op deze manier kunnen anderen mij helpen.

Ik denk dat mijn herstel is begonnen op het moment dat ik durfde terug te kijken op mijn leven. Tot dan toe was daar maar één officieel verhaal voor. Er is lange tijd maar één versie geweest van mijn levensverhaal. Volgens die versie heb ik een psychotische stoornis, waarvoor ik in een psychiatrisch ziekenhuis terechtkwam. Daar werd ik behandeld en hoewel het nooit meer echt over gaat, valt er met de restverschijnselen wel te leven.

Dat is niet mijn verhaal. Ik geloof er niet meer in en ik kan er niets mee. Mijn verhaal luidt anders. Daarin ben ik niet de drager van een psychische stoornis. In mijn verhaal is mijn psychiatrische opname de uitkomst van een complex samenspel van factoren. In mijn versie is mijn gekte zeker ook een reactie op omstandigheden geweest. Omstandigheden waarin ik als klein kind ben misbruikt, mishandeld en verraden door de mensen die voor me moesten zorgen. Waarom heeft nooit iemand naar die omstandigheden gevraagd? Waarom vroeg niemand mij: ‘Wat is er toch gebeurd dat jij er gek van wordt?’ In de psychiatrie is men niet gewend om dit soort voor de hand liggende vragen te stellen. Het vaststellen van de diagnose vraagt alle aandacht. En zodra die diagnose bekend is, is ook een antwoord gevonden op alle vragen. Vanaf dat moment wordt alles wat je zegt en doet logisch verklaarbaar door het ziektebeeld dat men bij je heeft vastgesteld. (…)

In feite word je als psychiatrisch patiënt bevestigd in je overtuiging dat je zelf het probleem bent dat opgelost moet worden. Dit prolongeert een patroon waarmee je al zo lang vertrouwd bent, het slachtofferschap. Patiënt worden in de psychiatrie zou je een herhaling van het trauma kunnen noemen.”

Wilma Boevink is onderzoeker en ervaringsdeskundige

Eerder gepubliceerd in : Boevink, W.A. (2017). HEE! Over herstel, empowerment en ervaringsdeskundigheid in de psychiatrie. Proefschrift. Utrecht: Trimbos-instituut.