Een van de dingen die me keer op keer opvallen aan ‘samen beslissen’ (ook wel ‘shared decision making’ of SDM genoemd) is dat er héél ingewikkeld over gedaan wordt. Samen beslissen als moeilijke communicatie methode of tijdrovend stappenplan.
Tja, we kunnen #samenbeslissen zo ingewikkeld maken als we zelf willen, maar eigenlijk betekent het gewoon dat we als zorgverlener samen met onze cliënt of patiënt – in gelijkwaardigheid* – beslissingen nemen over het beleid. En het liefste ook naasten bij die besluitvorming betrekken.
* Want ja, cliënt en zorgverlener zijn gelijkwaardig: ‘U bent expert over uw eigen lijf en leven, en ik ben expert op het gebied van ….’
Hoe moeilijk kan het zijn?
Nou, misschien toch iets ingewikkelder dan je in eerste instantie zou denken. Wij, zorgverleners, hebben nogal eens invloed op de beslissing die een cliënt neemt. Ook als we dat beslist niet willen. Ieder mens heeft namelijk stiekem voorkeur.
Hoewel… stiekem?
Als je bedenkt dat het overgrote deel van de communicatie non-verbaal is, en dat zowel het signalen uitzenden als het signalen oppikken grotendeels onbewust verloopt, dan begrijp je hoe ongelooflijk moeilijk het is om de beslissing van je cliënt niet te beïnvloeden.
Een voorbeeld?
Stel je cliënt kan kiezen tussen twee min of meer gelijkwaardige opties: plan A, jouw favoriet, en plan B, waar jij je onzeker over voelt omdat je er minder ervaring mee hebt. Vertel je je cliënt over plan A, dan gaat je toon subtiel iets omhoog en ga je wat sneller praten. Bij het bespreken van plan B frons je – zonder dat je dat door hebt! – heel even je wenkbrauwen. De cliënt weet genoeg…
Dus dat is best lastig.
En dan zijn er ook nog mensen die helemaal niet op dat moderne ‘samen beslissen’ zitten te wachten maar veel liever hebben dat ‘de dokter beslist’ (want stel je eens voor dat die beslissing verkeerd uitvalt). Hoe je daar achter komt? Gewoon, vragen: ‘Wilt u samen met mij beslissen, of hebt u liever dat ik een beslissing neem?’
Hier dan wat gouden tips bij samen beslissen:
Controleer eerst wat de cliënt al weet (bijna iedereen heeft al informatie op internet opgezocht): ‘Wat weet u al over…?’ ‘Wat zou u nog meer willen weten?’
Vul die informatie vervolgens vanuit je eigen professionele kennis en ervaring aan: ‘Mag ik u nog iets vertellen over…?’ en controleer of de patiënt nog vragen heeft: ‘Weet u zo voldoende?’ ‘Mist u nog bepaalde informatie?’
Vergeet niet om naar de ideeën, wensen en voorkeuren van de patiënt (en naasten) te vragen: ‘Wat betekent deze informatie voor u?’ ‘Hoe zou ú het willen aanpakken?’ ‘Wat zijn úw wensen en voorkeuren?’
Dan maak je de balans op: ‘Dus aan de ene kant kunnen we…en aan de andere kant…’ en vraag je of de cliënt wil meebeslissen: ‘Zullen we daar eens samen over nadenken?’
Las bedenktijd in
Het liefst bied je wat bedenktijd aan. Dit geeft de cliënt de gelegenheid om dingen aan Dr. Google of CHATGPT te vragen en het met zijn naasten te bespreken. Bovendien vergroot je met bedenktijd de kans dat de cliënt zich aan de uiteindelijke beslissing gaat houden (oneerbiedig heet dit ‘therapietrouw’). Ik schrijf bijvoorbeeld bijna nooit medicatie voor na één gesprek – het is gedoemd te mislukken.
Tijdens een vervolgafspraak stel je de hamvraag: ‘Wat gaan we nu doen?’ om vervolgens SAMEN een besluit te nemen en een concreet, haalbaar plan te maken.
Is dat alles?
Bijna. Het is namelijk chic om even te checken of dit inderdaad is wat de cliënt voor ogen heeft: ‘Bent u tevreden met onze beslissing?’ en: ‘Is dat haalbaar voor u?’
Mooi, zo’n gezamenlijke beslissing, maar eigenlijk begint het dan pas. Want: ‘We gaan er SAMEN aan werken.’
Meer tips?
Betere zorg begint bij beter communiceren. Om je op weg te helpen heb ik twee super praktische boeken geschreven over #patiëntgerichtcommuniceren. Werk je in de somatische zorg, check dan Patiëntgericht communiceren in de medische praktijk (Boom, 2015). Voor de ggz is er Patiëntgericht communiceren in de ggz (Boom, 2023); Wel tips, maar weinig tijd om uitgebreid te lezen? Probeer gratis app MedCom.